چند قرارداد پس از برجام امضاء شد؟
تور روسيه در ايران
حميد بعيدي نژاد، در يادداشتي در ويژه نامه نوروزي روزنامه ايران با مرور بر مهمترين تحولات سياسي و اقتصادي پس از برجام، آماري كلي از موفقيتهاي دولت تدبير و اميد در عرصه سياسي، اقتصادي و ديپلماتيك ارائه كرده است.
سرويس سياسي فردا: حميد بعيدي نژاد، در يادداشتي در ويژه نامه نوروزي روزنامه ايران با مرور بر مهمترين تحولات سياسي و اقتصادي پس از برجام، آماري كلي از موفقيتهاي دولت تدبير و اميد در عرصه سياسي، اقتصادي و ديپلماتيك ارائه كرده است.
١- چند هفته از اجرايي شدن برجام مي‌گذرد و مهمترين امري كه جامعه ما مايل است از آن مطلع باشد دستيابي به يك ارزيابي واقع بينانه از نحوه اجراي تعهدات مندرج در برجام از طرف مقابل و دستاوردهاي عيني از اجراي برجام براي ايران است. براي آنكه بتوانيم به چنين ارزيابي برسيم، اشاره به محورهاي اصلي اجراي برجام و آثار آن اجرا براي ايران است.
٢- بي‌شك مهمترين دستاورد و اثر عيني برجام از بين بردن ايران هراسي در سطح جهاني بوده است. شوراي امنيت با صدور 6 قطعنامه تحريمي برنامه هسته‌اي ايران را تهديد عليه صلح و امنيت جهاني تشخيص داده بود و از همه كشورها خواسته بود با اين تهديد مقابله نمايند. با فشارهاي مضاعف همزمان امريكا عليه ايران و بويژه با فشارهاي سياسي صهيونيست‌ها اقدامات ايران هراسانه به يك دستور كار مشخص سياسي براي كشورهاي غربي تبديل شده بود و مراكز و مؤسسات مهم و تصميم ساز غربي از هيچگونه اقدامي براي گسترش اين ايران هراسي دريغ نمي‌ورزيدند. ايران هراسي به يك قاعده تبديل شده بود.
خوشبختانه با توافق در مورد برجام طرح ايران هراسي به محاق فراموشي رفت و با اشتياقي كه براي كار با ايران به وجود آمده است روابط ايران با كشورهاي مختلف جهان در عالي‌ترين سطح و با سرعتي زياد آغازي پرشكوه يافته است. در همين فرصت كوتاه پس از برجام با سفر رئيس جمهوري و وزير خارجه ايران به كشورهاي ديگر و همچنين سفر مقامات عالي ديگر كشورها به تهران، قراردادها و توافق‌هاي بسياري براي از سرگيري روابط در همه زمينه‌ها منعقد شده است.
٣- رئيس جمهوري اتريش و چين و تور روسيه از نخستين سراني بودند كه بلافاصله پس از برجام به ايران سفر كردند. ايران و اتريش امكان كار مشترك در خصوص انرژي و ديگر حوزه‌هاي فني و مهندسي دارند و ميزباني مذاكرات هسته‌اي توسط اتريش فرصت خوبي را براي دو كشور جهت گسترش روابط فراهم نموده است.
همچنين حدود 14 سال (2002 ميلادي) از سفر رئيس جمهوري اسبق چين (جيانگ زمين - تور روسيه ) به ايران مي‌گذشت كه شي جين پينگ رئيس جمهوري خلق چين در رأس هيأتي سياسي - اقتصادي شامل سه معاون نخست‌وزير و 6 وزير، هيأتي از بازرگانان و رسانه‌هاي چيني در هفته گذشته به تهران آمد. سفر شي جين پينگ در هفته دوم پس از لغو تحريم‌ها به ايران و بلافاصله پس از سفر به عربستان و مصر در شرايط پر تنش رياض- تهران، نشان مي‌دهد چيني‌ها به آرامش و گسترش روابط راهبردي خود در قلب انرژي جهان مي‌انديشند. دو كشور پس از اجرايي شدن برجام و لغو تحريم‌ها درصدد آن هستند با دستيابي به توافق گسترده، روابطي مبتني بر «مشاركت جامع راهبردي» بنا كنند. پايه‌گذاري روابط راهبردي 25 ساله، امضاي 17 سند همكاري و رساندن سطح تبادل تجاري به 600 ميليارد دلار در 10 سال آينده از مهمترين نتايج سفر شي جين پينگ رئيس جمهوري چين به تهران و ملاقات‌هاي او با مقامات ارشد جمهوري اسلامي ايران به حساب مي‌آيد.
٤- سفر دكتر روحاني به همراه 6 وزير به ايتاليا و فرانسه كه قرار بود پيش از اين انجام شود و به دليل اقدامات تروريستي در فرانسه به تأخير افتاده بود، نخستين سفر رئيس جمهوري ايران پس از 11 سال به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا محسوب مي‌شود.
مهمترين دستاورد سفر 3 روزه رئيس جمهوري اسلامي ايران به ايتاليا، امضاي 14سند همكاري دوجانبه در زمينه‌هاي اقتصادي و تجاري به ارزش حدود 17 ميليارد دلار بود.
دكتر روحاني كه در صدر يك هيأت سياسي و اقتصادي 120 نفره به ايتاليا رفته بود، علاوه بر ديدار و گفت‌و‌گو با سرجو ماتارلا رئيس جمهوري و متئو رنتزي نخست‌وزير ايتاليا، از مناطق باستاني رم قديم و آثار چند هزار ساله برجاي مانده در پايتخت ايتاليا همچون مجموعه سنگي عظيم كلوسئو نيز بازديد كرد.
دكتر روحاني همچنين در سفر به ايتاليا، به واتيكان نيز رفت و علاوه بر پاپ فرانسيس رهبر مذهبي كاتوليك‌هاي جهان با نخست‌وزير واتيكان نيز ديدار و درباره روابط دو جانبه، مسائل منطقه‌اي و جهاني گفت‌و‌گو كرد.
واتيكان كشوري مستقل و در قلب رم و تور روسيه قرار دارد و ديدار هفته دوم بعد از اجرايي شدن برجام دكتر روحاني با پاپ، نخستين ديدار رئيس جمهوري ايران با رهبر مذهبي كاتوليك‌ها پس از 16 سال (از سال 1999) بود.
٥- دكتر حسن روحاني در شرايطي در صدر يك هيأت سياسي - اقتصادي به پاريس وارد شد و مورد استقبال فرانسوا اولاند رئيس جمهوري فرانسه قرار گرفت، كه اين سفر به خاطر حملات تروريستي (آبان ماه) گروه داعش در پاريس به تعويق افتاده بود.
روحاني در اين سفر 2 روزه پيش از ديدار با فرانسوا اولاند همتاي فرانسوي خود با حدود 20 نفر از صاحبان صنايع فرانسه، تور روسيه ديدار كرد. بيشتر تحليلگران اهداف اين سفر را برقراري روابط اقتصادي ميان دو كشور پس از تنش‌هاي مربوط به پرونده هسته‌اي و تحريم‌هاي تحميل شده بر ايران در 10 سال گذشته ارزيابي كردند.
امضاي 20 سند همكاري از جمله خريد 118 فروند هواپيماي ايرباس به ارزش تقريبي 23 ميليارد يورو (معادل 25 ميليارد دلار)، تفاهم همكاري سرمايه‌گذاري مشترك شركت پژو- سيتروئن و كارخانه ايران خودرو مبني بر سرمايه‌گذاري 400 ميليون يورو (436 ميليون دلار) در طول پنج سال در ايران و امضاي قرارداد با شركت توتال مبني بر خريد 150 تا 200 هزار بشكه در روز نفت خام از ايران، از دستاوردهاي سفر رئيس جمهوري ايران به فرانسه به شمار مي‌آيد. سال 2015 ميلادي سيصدمين سال روابط سياسي ميان ايران و فرانسه محسوب مي‌شود. آخرين بار نيز 17 سال پيش بود (سال 1998) كه براي نخستين بار رئيس جمهوري ايران به فرانسه رفته بود.
٦- در هفته سوم بعد از اجرايي شدن برجام دكتر ظريف وزيرامورخارجه كشورمان پس از 12 سال راهي لندن پايتخت انگلستان شد تا در اجلاس بين‌المللي كمك به مردم سوريه شركت كند. مسأله جمع‌آوري كمك‌هاي بشردوستانه براي بيش از 13 ميليون تن كه از بحران انساني در سوريه رنج مي‌برند و همچنين بيش از 4 ميليون سوري كه از كشورشان گريخته‌اند، در نشست لندن بررسي شد. دكتر ظريف در حاشيه اجلاس لندن علاوه بر مقامات سياسي برخي از كشورهاي جهان در اين سفر با ديويد كامرون نخست‌وزير، فيليپ هاموند وزير امور خارجه، جورج آزبورن وزير دارايي انگليس، لرد لامونت فرستاده تجاري انگليس به ايران، جرمي كوربين رهبر حزب كارگر و ريچارد بيكن رئيس گروه دوستي ايران و انگليس ديدار و گفت‌و‌گو كرد.
در طي اين ديدار وزيران خارجه ايران و انگليس تصميم گرفتند كه صدور ويزاي سفارتخانه‌هاي دو كشور در تهران و لندن آغاز شود كه گام مهمي براي تسهيل كار كنسولي ايرانيان است. رئيس دستگاه ديپلماسي با حضور در پارلمان انگليس توافق هسته‌اي را گامي مثبت در بهبود روابط ميان ايران و جامعه جهاني برشمرد.
٧- در اين فرصت كوتاه پس از برجام علاوه بر اين ديدارها هفته‌اي نيست كه يك هيأت عاليرتبه براي تعميق روابط با ايران به تهران سفر نداشته باشد. در ديدار رؤساي جمهوري سوئيس، غنا و آذربايجان در تور روسيه كه هر يك با دستور كار مشخصي براي بنيان گذاردن روابطي پايدار به ايران مي‌آمدند تفاهمنامه‌ها و قراردادهاي مهمي هم بين دو طرف منعقد شده است.
بدين ترتيب تمامي رؤسا يا وزيران امور خارجه كشورهاي 5+1 شامل چين ، روسيه، فرانسه، انگلستان، آلمان و اتحاديه اروپايي همه در صدر هيأت‌هاي سياسي، اقتصادي و تجاري به ايران سفر داشته‌اند و حتي برخي مانند وزير خارجه آلمان براي دومين بار پس از برجام به ايران آمده بودند. اين سفرها از تمامي قاره‌ها و مناطق و با هدف ارتقاي روابط در همه سطوح سياسي و اقتصادي و علمي صورت مي‌گيرد. از جمله در جريان سفر معاون نخست‌وزير تايلند در امور اقتصادي به ايران كه در صدر يك هيأت بلندپايه شامل 70 نفر، از جمله وزيران امور خارجه، علوم و فناوري، دارايي، انرژي، بازرگاني و رؤساي سازمان‌هاي گردشگري، شوراي تجارت و فدراسيون صنعت و گروهي از بانكداران و بازرگانان انجام مي‌شد، اسناد همكاري تهران - بانكوك در بخش‌هاي بازرگاني، نانوتكنولوژي، دارويي و بيوتكنولوژي به امضا رسيد.
٨- بنابراين آنچه مي‌توان بر آن تأكيد كرد پايان ايران هراسي و آغاز دوره‌اي از همكاري‌هاي ايران با كشورهاي مختلف از غرب و شرق و درحال توسعه است كه نويد تحولات مهمي را در عرصه‌هاي مختلف سياسي، بين‌المللي، صنعتي، فرهنگي و علمي مي‌دهد.
٩- تشديد تلاش‌هاي بين‌المللي در خصوص حل بحران سوريه به موازات نهايي شدن برجام را واقعاً بايد از آثار سياسي و بين‌المللي برجام دانست. امريكا، كشورهاي غربي و متحدين منطقه‌اي آنها كه همواره ايران را متهم به دخالت‌هاي غيرمسئولانه در سوريه مي‌كردند حالا با استفاده از شرايط مناسب سياسي پسابرجام مشاركت ايران را بخش بسيار مهمي از راه حل سوريه مي‌دانستند.
خوشبختانه تلاش‌هاي به عمل آمده در چارچوب گروه بين‌المللي سوريه كه ايران يكي از اعضاي آن بشمار مي‌آيد به ابتكار تصويب قطعنامه شوراي امنيت و تعيين نقشه راهي براي حل بحران سوريه منجر شد و روسيه بعد از آن تلاش‌هاي سياسي براي آغاز گفت‌و‌گوهاي سوري-سوري و به دنبال آن اعلام آتش‌بس در سوريه به دست آمد. خوشبختانه در سايه اين تلاش‌ها مردم سوريه براي نخستين بار پس از چند سال مي‌توانند طعم صلح و آرامش را در شهرهاي خود حس كنند.
١٠- اما مهمترين دستاورد ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران موفقيت در لغو تحريم‌ها و تلاش بر تضمين از بين رفتن محدوديت‌ها عليه بخش‌هاي اقتصادي و بانكي ايران در دوره پسا برجام است. بعد از دوره‌اي طولاني از اِعمال محدوديت‌ها و ممنوعيت‌ها عليه ايران، طبيعتاً انتظار لغو اين ممنوعيت‌ها از اولويت‌هاي كشورمان در دوره پسابرجام است. اين هدف در طول تمامي مشورت‌ها و بحث‌ها با اعضاي 1+5 يك و در جريان ديدارهاي رسمي با رؤسا و مقامات عالي كشورهاي ديگر بخوبي به‌عنوان يك اولويت پيگيري شده است كه خوشبختانه نتايج مهمي در برداشته است.
١١- اما به نظر مي‌رسد كه در كنار تلاش‌هاي جدي كشورمان براي تحقق بخشيدن عملي به لغو محدوديت‌ها بعد از توافق برجام، يك سوءبرداشتي در داخل كشورمان نسبت به نحوه اجراي برجام و اتخاذ اقدامات مشخص در مبادلات تجاري و اقتصادي و همچنين تبادلات بانكي و مالي از سوي كشورهاي ديگر وجود دارد. گاهي مشاهده مي‌شود كه اين سوءبرداشت بويژه در خصوص نقش و وظيفه كشورهاي اروپايي و امريكا در لغو تحريم‌ها موجب يك كرختي و بي‌حركتي در طرف بنگاه‌هاي تجاري و بازرگاني طرف ايراني مي‌شود.
١٢- بايد روشن باشد كه آنچه طرف امريكايي و اروپايي و مسكو در برجام متعهد شده‌اند، لغو تمامي صادرات از جمله نفت و گاز و پتروشيمي و كشتيراني و حمل و نقل و خارج كردن تمامي شركت‌هاي مربوط از فهرست شركت‌هاي تحت تحريم از يك طرف و لغو تحريم‌ها و محدوديت‌هاي اقتصادي، مالي، بانكي و تجاري عليه ايران و شركت‌هاي ايراني از سوي ديگر است. اما بي‌شك لغو محدوديت‌ها و تحريم‌ها الزاماً به معناي برقرار شدن فوري و خود بخود تمامي روابط عادي بازرگاني، اقتصادي و بانكي ميان ايران و ديگر كشورها نيست، بلكه شرط لازم آن است. ما بايد از شرايط لغو تحريم‌ها و محدوديت‌ها استفاده كامل را ببريم و با تلاش مضاعف خود تمامي روابط اقتصادي، بازرگاني و بانكي و مالي از دست رفته در اين ساليان گذشته را بازسازي و برقرار كنيم. تصور اشتباهي كه اينجا وجود دارد آن است كه اين روابط بدون تلاش ما بايد خودكار برقرار شوند.
اين يك برداشت قطعاً نادرست است كه فكر كنيم همه براي برقراري اين روابط با ايران خود پيشقدم خواهند شد. طبيعي است كه بسياري از كشورها و شركت‌ها خود پيشقدم خواهند شد اما بخشي از بزرگترين شركت‌ها و مؤسسات مالي و بانكي در كشورهاي غربي كه بدليل جريمه‌هاي سنگيني كه براي روابط گذشته خود با ايران پرداخته‌اند قدري احتياط بيشتري خواهند كرد. اين طرف ايراني است كه بايد با ابتكار عمل و برنامه دقيق به سمت برقراري روابط با اين‌گونه مؤسسات وارد عمل شوند. آنچه برجام ايجاب مي‌كند لغو تحريم‌هاست و برقراري روابط اقتصادي و بانكي به عهده كشور ما و تور روسيه و نمايندگان طرف‌هاي مقابل ماست كه به تلاش و حركت مستمر و پيگيري مداوم نياز دارد.
١٣- يكي از تحريم‌هاي اصلي ظالمانه عليه ايران تحريم عليه صادرات نفت ايران بود كه باعث شد از حداقل حدود هفت سال پيش صادرات نفت ايران از دو و نيم ميليون بشكه بتدريج كاهش و از چهار سال پيش به يك ميليون كاهش پيدا كند و اگر تفاهم هسته‌اي نبود باز هم به سير نزولي خود ادامه مي‌داد. نخستين مقاصد تحريم نفت ايران، اروپا بود كه صادرات نفت ايران به آن كشورها در چند سال گذشته به صفر رسيد. متأسفانه سهم كاهش سهام نفتي بازار ايران را سريعاً رقباي ايران بويژه عربستان گرفتند. عربستان امروز بيش از 10 ميليون بشكه نفت در روز صادر مي‌كند كه سهم يك ميليوني ايران در برابر آن بسيار ناچيز است. اما فارغ از مسائل مختلف، افزايش صادرات نفت ايران در سايه لغو تحريم‌هاي نفتي بسيار مهم است. خوشبختانه قدم اول را ايران محكم برداشت و روز گذشته بعد از چند سال نخستين محموله‌هاي نفت ايران در سه محموله به ارزش چهار ميليون تن به مقصد اروپا صادر شد.
اين صادر كردن نفت به اروپا نتيجه يك كار منسجم و پيگير در دوره مذاكرات و پس از آن بود كه خوشبختانه عملياتي شد. براي آغاز دوباره صادرات نفت چند كار لازم بود انجام گيرد:
١- لغو تحريم ثانويه امريكا بر صادرات نفت ايران،
٢- لغو تحريم اروپا بر واردات نفت ايران،
٣- لغو تحريم ثانويه امريكا و اروپا بر حمل نفت ايران توسط نفتكش‌هاي بين‌المللي،
٤- لغو تحريم ثانويه امريكا و اروپا بر بيمه نفتكش‌هاي نفتي،
٥- لغو تحريم اتحاديه شركت‌هاي بيمه معروف به پي‌اند آي در امريكا و اروپا كه بيمه نفتكش‌هاي نفتي در برابر حوادث غيرمترقبه در دريا را بر عهده دارند.
با وجود آنكه همه اين موارد براي صادرات نفت ايران به اروپا لازم بودند هر يك از اين موارد به طور جداگانه به تلاش‌هاي منسجم و كار دقيق نيازمند بوده‌اند كه به لطف الهي با كار مذاكراتي فشرده در سطوح سياسي و فني با امريكا و اروپا و روسيه نهايي شدند.
قصد ايران آن است كه در دو مرحله صادرات نفت خود را ابتدا با 500 هزار بشكه افزايش به يك و نيم ميليون بشكه در روز برساند. بازاريابي نفت البته در اين مقطع از وضعيت بازار خود پيچيدگي‌هاي زيادي دارد كه همين اقدامات اخير نشان از زحمات متخصصين ما و اشتياق اروپا به از سرگيري كار با ايران دارد.
١٤- تحريم‌هاي هواپيمايي عليه ايران از سوي امريكا قديمي‌ترين نوع تحريم‌هاست كه از اوايل انقلاب عليه ايران اعمال شدند و دسترسي كشورمان را به هواپيماهاي جديد و ايمن ممنوع كردند. شركت‌هاي بزرگ هواپيمايي يا مانند بوئينگ، امريكايي هستند يا مانند ايرباس قطعات مهمي از آنها امريكايي هستند كه در هر دو صورت امكان دسترسي ايران به هواپيماهاي مدرن را غير ممكن ساخته بود. اين بتدريج باعث شد كه هواپيماهاي ايراني از رده خارج شوند و ايرلاين‌هاي خارجي جاي هواپيماي ملي ايران را در سفرهاي خارجي بگيرند. ايرلاين‌هاي خارجي روزانه از طريق صد پرواز، مسافرين ايراني را با ترانزيت به كشورهاي مختلف آسيا، اروپا و كانادا مي‌برند كه سودهاي هنگفتي را متوجه اين شركت‌هاي خارجي مي‌كند.
چهار مشكل عمده تحريم شركت‌هاي ايراني، كمبود هواپيما، كمبود قطعات، مشكل تعميرات وبالاخره ممنوعيت شركت‌هاي نفتي خارجي براي عرضه سوخت به هواپيماهاي ايراني در فرودگاه‌هاي خارجي بوده‌اند. خوشبختانه اين محدوديت‌ها همه بر اساس توافقات جديد برداشته شده‌اند و صنعت هوايي ايران در آستانه يك تحول عمده قرار گرفته است. اميدواريم كه بتوانيم با كار بيشتر سهم پروازهاي از دست رفته خود در سال‌هاي اخير را بگيريم و ايراني بتواند با هواپيماي ايراني پرواز كند. جمعيت 80 ميليوني فعال ايراني مي‌تواند موتور حركت جدي صنعت هوايي در داخل و خارج كشور باشد و اين صنعت مي‌تواند بازار مناسبي را براي جذب جوانان كشورمان فراهم كند.
قرارداد جديد ايران با ايرباس در جريان سفر رئيس جمهوري ايران به پاريس نخستين فرصتهاي لازم را براي صنعت هوايي ايران فراهم خواهد كرد. آري زنگ‌هاي خطر بخصوص براي شركت‌هاي همسايه مثل روسيه كه واقعاً با وجود استفاده سرشار از بازار ايران درحق ملت ما حق‌شناسي نداشتند به صدا درآمده است.
١٥- لغو تحريم‌هاي بانكي از مهمترين تعهدات كشورهاي 1+5 يك بر اساس برجام بوده است. با توجه به جريمه‌هاي بسيار سنگين دولت امريكا عليه بانك‌هاي بزرگ جهان كه با ايران در گذشته كار مي‌كرده‌اند، اين بانك‌ها در ورود به بازار ايران با تأني عمل خواهند كرد. اما اين به معني ترديد در لغو تحريم‌ها نيست. بعد از برجام با ارتباطات مؤثر طرف‌هاي ايران و اشتياق طرف‌هاي خارجي، ارتباطات بسياري ميان بانك‌ها و مؤسسات مالي ايراني با طرف‌هاي امريكايي واروپايي شكل گرفته است كه مي‌تواند براحتي توسعه يابد.
يكي از شرايط لازم براي برقراري دوباره مراودات مالي و اداري ميان بانك‌ها و مؤسسات مالي اتصال سوييفت است كه از روز اول لغو تحريم‌ها در دستور كار بانك‌هاي ايراني قرار گرفت و الان خوشحاليم كه تمامي بانك‌هاي ايراني كه از فهرست تحريم خارج شده‌اند به سوييفت وصل شده‌اند.
به هر صورت همان‌طور كه توضيح داده شد امروزه تمامي تحريم‌ها عليه كار بانكي با ايران لغو شده است و بر ماست كه زمينه‌هاي تور روسيه بازسازي دوباره همكاري‌هاي بانكي را اجرايي كنيم. بديهي است كه اگر بانكي نه به علت سياست مديديت خود بلكه بدليل ملاحظات يا مخالفت‌هاي ساز و كارهاي نظارتي امريكا و اروپا در كار با نظام بانكي ايران ترديد داشته باشد، اين تعهد براي اروپا و امريكا وجود دارد كه نگراني‌هاي اين بانك‌ها را حل و فصل كنند وگرنه خلاف تعهدات خود در برجام عمل كرده‌اند.
برچسب: ،
امتیاز:
بازدید: