درخت توس در روسيه
در اقليم هاي مختلف، بعضي درختان داراي جايگاه فرهنگي و اعتقادي خاصي هستند. مثل انار، زيتون، سرو، چنار، خرما، بلوط و…
در روسيه، درخت «توس» (غان) يكي از اين درختان است.
پوست درخت توس (beresta به زبان روسي) نرم و سفيد و انعطاف پذير است. براي همين از زمان هاي دور از آن براي نوشتن استفاده مي كرده اند.
بعضي از اين مدارك (مثل پاپيروس - تور روسيه ) تا به امروز باقي مانده اند. از جمله مشق و تكليف و نقاشي هاي يك پسر شش هفت ساله روس كه حدود ۷۵۰ سال پيش زندگي مي كرده است.
يا در زمان شوروي سابق، زماني كه مخالفان سياسي را به اردوگاه هاي كار اجباري (گولاگ) در مناطق سرد و دوردست مثل سيبري تبعيد مي كردند، خبري از كاغذ و قلم نبود. براي همين تبعيديان روي پوست درخت توس نامه مي نوشتند و در فرصت هاي مناسب از قطار به بيرون مي انداختند. اهالي محلي كه اين نامه ها را پيدا مي كردند هم به نحوي نامه را به دست دوست و اقوام نويسنده نامه مي رساندند.
از پوست درخت توس كه مانند چرم انعطاف پذير است، براي ساختن وسايل زندگي مثل دمپايي و ظروف نگهداري مواد غذايي و… هم استفاده مي شده است. امروزه اين وسايل جنبه تزييني و سوغاتي پيدا كرده اند و به شكل هنرمندانه اي جعبه و قوطي و كيف و حتي سماور از آن مي سازند.
شيره درخت توس (birch syrup - تور روسيه ) هم يكي ديگر از دلايل محبوبيت اين درخت در ميان روس هاست. در زمان محدود و مشخصي در بهار، سوراخي در تنه درخت ايجاد كرده و شيره روان و شيرين مزه درخت را جمع آوري مي كنند. شيره تا چند روز قابل استفاده است و براي نگهداري بيشتر، آن را فريز يا پاستوريزه مي كنند.
در بازار، آب ميوه درخت توس هم به فروش مي رسد.
از جنبه هاي اعتقادي درخت توس هم مي توان به فستيوال «سميك» (semik) اشاره كرد.
تا قبل از ورود مسيحيت به روسيه (حدود هزار سال پيش) اوايل ماه ژوئن، هفته اي به نام «هفته سبز» را جشن مي گرفتند.
اسلاو ها اعتقاد دارند كه «روسالكا» (rusalka ) يا پري هاي دريايي، شب ها از آب بيرون آمده و با زيبايي مسحور كننده شان، مردان را اغوا كرده و با خود با اعماق آب (دنياي مردگان - تور روسيه) مي برند.
اسلاو هاي پاگان (بت پرست)، اعتقاد داشتند كه در هفته سبز، «روسالكا» ها روي درختان توس و بيد، به كمين مردان مي نشينند. براي همين، زنان روستايي به درخت توس، نذري (مثل سير و عود) و دعا مي بستند تا روسالكا ها به مردانشان آسيب نزنند. دختران جوان هم شب زنده داري كرده و به رقص و پايكوبي مشغول مي شدند.
شنا كردن در شب هم كه در فرهنگ قديمي اسلاو ها شگون نداشت، در اين هفته به طور كلي ممنوع بوده.
علاوه بر اين، در اين هفته به مردگان احترام مي گذاشتند و در بيرون و داخل منزل، درخت توس را با روبان و دانه هاي تسبيح تزيين مي كردند و در آخر جشن، درخت را به آب مي انداختند.
با ورود مسيحيت به روسيه، فستيوال «سميك» هم مانند ديگر رسم و رسوم، با اعتقادات مسيحي آميخته شد و امروزه اين جشن به «هفته مقدس تثليث» (خدا، پسر، روح القدس) تغيير ماهيت داده است.
لازم به توضيح است كه درختان و بوته هايي مثل زالزالك، بلوط، بيدمشك و بيد هم از جايگاه خاصي در فرهنگ اسلاو ها برخورداند.
برچسب: ،