«ايوان كوپالا» (Ivan Kupala - تور روسيه ) يكي از جشن هاي تابستاني اقوام اسلاو نژاد است كه شباهت هايي به چهارشنبه سوري ايراني دارد.
اين جشن باستاني، ريشه در آيين هاي پاگانيستي (بت پرستي) دارد؛ دوراني كه به خدايان متعدد و نيروهاي طبيعي و جادو اعتقاد داشتند.
آيين «ايوان كوپالا»، درباره تطهير انسان، عشق و زايندگي و راندن نيروي هاي اهريمني با استفاده از آب و آتش (دو نيروي متضاد طبيعت تور روسيه ) است.
اسلاوهاي باستان اين آيين را در بلند ترين روز سال (انقلاب تابستاني) جشن مي گرفتند. روزي كه خورشيد بيشتر از همه روزهاي ديگر به زمين مي تابد.
با ورود مسيحيت ارتودوكس به روسيه (حدود هزار سال پيش) اين جشن با روز «يحيي تعميد دهنده» (يوحنا) آميخته شد و امروزه، با چند روز جا به جايي، در ۱۵ تيرماه (۶ ژوييه) برگزار مي شود.
اعتقاد بر اين است كه در اين روز، طبيعت نيروي شفا دهنده پيدا مي كند. درختان با خش خش برگ هايشان با هم حرف مي زنند و حيوانات با هم صحبت مي كنند. حتي علف ها نيروهاي جادويي پيدا مي كنند.
مردم و به خصوص دخترها، صبح خيلي زود بيدار مي شوند و پاي برهنه در طبيعت قدم مي زنند تا شبنم شفا دهنده به پايشان بخورد.
در اين روز همه بايد تني به آب بزنند و شنا كنند. بعد به دنبال جمع آوري گياهان درماني مي روند.
دخترها، از ۱۲ گل و گياه مختلف دسته گل درست كرده و روي سرشان مي گذارند.
هوا كه روي به تاريكي مي رود، خرمن آتش برپا مي كنند و دور آتش، دست به دست هم داده و آواز مي خوانند و مي رقصند.
زوج هاي دختر و پسر دست هم را مي گيرند و از روي آتش مي پرند. اين يك جور «آزمون آتش» است. اگر بتوانند با هم، بدون اين كه دستشان از هم جدا شود بپرند، با هم ازدواج مي كنند و زندگي شان دوام مي آورد. هر چه بلندتر بپرند، خوشبخت تر مي شوند. اگر دستشان از هم جدا بشود، در زندگي هم از هم جدا مي شوند.
تور روسيه
بعد از پايان رقص و آواز، خرمن آتش را داخل آب مي اندازند و به سمت آب مي روند.
دخترها هم، چند شمع داخل دسته گل روي سرشان گذاشته و به آب روان مي سپارند. اگر دسته گل غرق شود، يعني جدايي در مسير عشقي. اگر روي آب بماند، يعني مراسم عروسي در راه است. اگر به خشكي برگردد، يعني در سال آينده تنها مي مانند.
سنت ديگر در اين شب، گرفتن فال با موم مذاب شمع است. شمع را بر مي گردانند و موم مذاب را داخل ظرفي از آب سرد مي ريزند و از روي شكل موم سرد شده، درباره آينده شان حدس و گمان مي زنند و خيالبافي مي كنند.
فال شمع فقط مختص به اين شب نيست و در مناسبت هاي مختلف مرسوم است.
اين شب، هيچ كس نمي خوابد. بعد از آب تني و آتش بازي و فال دسته گل و شمع و رقص و پايكوبي، دخترهاي مجرد دل به جنگل مي زنند. پسرها هم پشت سرشان. به دنبال «گل سرخس»!
اعتقاد بر اين است كه سرخس (كه اساسا گل نمي دهد - تور روسيه) در اين شب گل قرمز رنگي مي دهد كه هر كس آن گل را پيدا كند، به رمز و رموز تمام عالم دسترسي پيدا كرده و به خوشبختي ابدي مي رسد. حتي زبان حيوانات را ياد مي گيرد. اما نيروهاي جادويي و اهريمني محافظ اين گل هستند و خوشبختي حاصل از يافتن آن، به كسي نرسيده!
در واقع، يكي از دلايل آبتني و رقص و پايكوبي برهنه و به دل جنگل زدن دختر و پسرها، جداي باور به تطهير روح و بدن انسان، بهانه اي است براي اين كه دختر و پسرها از هم دلبري كنند و جرقه ازدواج زده شود.
درباره ريشه كلمه «ايوان كوپالا» نظرات مختلفي مطرح است.
بعضي ها مي گويند كه «كوپالا» همان «كيوپيد» اسلاو هاست. «كيوپيد» خداي عشق و شهوت در اساطير رومي است. همان پسربچه كوچكي كه نماد روز ولنتاين است.
بعضي ها مي گويند كه «كوپالا» از كلمه «كوپات» روسي به معني «آب تني دادن» آمده است. «ايوان» هم همان «يحيي تعميد دهنده» (يوحنا) است.
گروه ديگري مي گويند اين جشن ريشه در آيين زرتشتي دارد و ايوان، همان زرتشت است. كوپالا هم از كلمه يال و كوپال به معناي تنومند آمده. يعني جشن «زرتشت تنومند».
ريشه و تاريخچه اين جشن هرچه كه باشد، در اين روز و شب، دختر و پسرهاي جوان حسابي خوش مي گذرانند.
